Volgens de laatste meting uit 2010 telt Nederland ongeveer 836 duizend ongehuwde stellen. Dat is omgerekend één op de vijf paren. Het CBS verwacht dat tegen 2050 één op de drie koppels ongehuwd samenwoont. Vrouwen met kinderen maar zonder samenlevingscontract eindigen volgens de RUG-onderzoekers na een relatie veel vaker onder de armoedegrens dan gehuwde vrouwen. Dat komt door het ontbreken van alimentatie en het huwelijksvermogensrecht dat niet van toepassing is op ongehuwde stellen die niets geregeld hebben.

One-size-fits-all?
In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is een samenlevingscontract geen standaardformulier. Wat wordt afgesproken en vastgelegd in een overeenkomst is afhankelijk van de situatie en levensfase van de samenlevers. Daarom is het ook belangrijk om periodiek of na een grote verandering na te gaan of het bestaande contract nog wel volstaat. De branchevereniging van estate planners (EPN) heeft een overzicht gemaakt met vijf belangrijke redenen om een samenlevingscontract te herzien of aan te gaan.

1. Een (eerste) woning kopen
Starters op de woningmarkt kunnen vastleggen wie wat bijdraagt aan de hypotheeklasten. Wat gebeurt er met het huis als één van de partners overlijdt? De aanwezigheid van een overeenkomst kan van invloed zijn op de hoogte van de erfbelasting. Indien de relatie overgaat kan in een samenlevingscontract worden vastgelegd wie de overwaarde krijgt of wie opdraait voor een eventuele restschuld.

2. Minder werken voor de kinderen
De consequentie van minder werken is minder inkomen en vaak minder pensioen. Wordt degene die minder betaald werk gaat verrichten daarin gecompenseerd? Wat zijn de financiële afspraken als de relatie wordt beëindigd, en wat zijn de praktische afspraken? Waar gaan de kinderen wonen, of wie mag kiezen naar welke school ze gaan?

3. Een eigen bedrijf beginnen
Als één van de partners een eigen bedrijf begint, kan dat financiële consequenties hebben voor de rest van het gezin. Heeft een partner ook recht op een deel van de winst als die het huishouden draaiende houdt terwijl de ander onderneemt? Als het misgaat, kunnen schuldeisers dan bij de partner aankloppen? En als het bedrijfsmatig goed gaat, heeft de partner dan bepaalde rechten als de relatie stukloopt? 

4. Twee goedbetaalde banen
Als beide partners over een goede baan en dito inkomen beschikken, is het verstandig om zaken vast te leggen. Arbeidsongeschiktheid, ziekte of onverwacht ontslag kunnen de verhoudingen binnen een relatie ernstig onder druk zetten. Leg bijvoorbeeld vast hoe de bijdrage aan het huishouden dan verdeeld wordt, of hoe het inkomensrisico te verzekeren is.

5. Een nieuwe relatie na een scheiding
Zonder overeenkomst kunnen complexe situaties ontstaan. Moet een nieuwe partner meebetalen aan de alimentatieverplichtingen van de ander? Komen er ook kinderen mee uit de oude relatie? Hoe worden hypotheeklasten verdeeld en van wie is de overwaarde of restschuld?

Bij ingrijpende veranderingen in het leven is het verstandig om je financiële situatie door een professional tegen het licht te laten houden. Het samenlevingscontract is daar in het geval van ongehuwde stellen een belangrijk onderdeel van. Maar ook voor gehuwden is een periodieke check-up noodzakelijk. Financiële regelingen en producten kennen vaak veel voorwaarden die de verwachte werking ervan kunnen beïnvloeden. Zeker als het gaat om complexe zaken als de hypotheek of de pensioenopbouw.