Er is namelijk wat discrepantie. De overheid wil graag dat mensen langer doorwerken. Dat wordt gestimuleerd met gunstige regelingen voor doorwerkers. Werkgevers hebben vaak andere belangen. Oudere werknemers zijn in de regel veel duurder dan jongeren. Een verschil veronderstellen in de mate van productiviteit van ouderen tegenover die van jongeren is uiterst omstreden, maar, zo zegt emeritus hoogleraar Bernard van Praag: "Het is onzin te denken dat iemand van veertig hetzelfde presenteert als iemand van zeventig. De laatste is zowel fysiek als mentaal zwakker." De belangen van overheid, werknemer en werkgever lopen dus uiteen.

Bezwaren van de vakbond
Volkomen begrijpelijk heeft het onderwerp demotie altijd op veel verzet gestuit bij de vakbonden. Toch zijn er ook voordelen. In de praktijk gebeurt het nu dat een oudere werknemer die bovenin de top van een bedrijf zit, alleen de mogelijkheid van pensioen nog voor zich heeft. Oud-vakbondsleider Doekle Terpstra staat daarom niet negatief tegenover het fenomeen. "Ik ben nu voorzitter van het college van bestuur van Hogeschool Inholland. Dit jaar wordt ik 57 en ik heb intussen veel bestuurlijke ervaring opgedaan. Op een zeker moment kan die ervaring toch ook anders worden ingezet op de hogeschool? Nu is de keuze: je bent voorzitter of je gaat weg. Alsof ik geen toegevoegde waarde voor de school kan leveren als ik geen voorzitter meer ben."

Geen demotie met big bang
Tijdens Terpstra's periode als voorzitter van vakbond CNV, bracht hij het onderwerp al eens ter sprake, maar merkte toen dat de discussie verzandde rond het salarisprobleem. De methode van Capgemini vindt hij daarom ook niet toe te juichen. "Als je de talenten van vitale oudere werknemers blijft gebruiken maar op een andere manier, doen ze dan een stapje terug? Ik denk het niet." Dat werkgevers toch de loonsverlaging willen incasseren hoeft volgens hem geen probleem te zijn, als het maar niet te abrupt is. Demotie met een 'big bang' verzoorzaakt volgens Terpstra alleen maar frustratie.

Ook Van Praag is niet van mening dat oudere werknemers een verzoek tot demotie verplicht moeten slikken. Hij zou wel voorstellen om het begrip in cao's op te nemen met daar salarisschalen aan verbonden waar werkgevers niet onder mogen komen. "Anders is bij werkgevers de beer los." Volgens het ministerie van Sociale Zaken bestaan er in Nederland inmiddels 28 cao's waarin demotieafpsraken zijn gemaakt.

Middelloon
Een van de redenen voor het verzet vanuit de vakbonden, had direct te maken met het pensioen. Dat was voorheen een eindloonsysteem, waarbij de pensioenuitkering een percentage bedroeg van het laatstverdiende loon. Tegenwoordig zijn bijna alle fondsen omgezet naar een middelloonsysteem, dus een percentage van het gemiddeld verdiende loon. Een kleine stap terug heeft zo veel minder invloed op de totale pensioenuitkering.

Na de versobering van de hypotheekaftrek, is het demotietaboe wellicht het volgende heilige huisje dat wordt afgebroken. Zoals gezegd hoeft dat niet altijd negatief te zijn. Voor oudere werknemers kan het bijvoorbeeld een uitstekend alternatief zijn voor vervroegd pensioen, mits de voorwaarden voor beide partijen acceptabel zijn. Het is wel verstandig om een dergelijke keuze vooraf voor te leggen aan een financieel planner om de voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen.