Het voorstel van de doorgaans neutrale overheidsorganisatie zet de verhoudingen op scherp en zaagt verder aan de poten van de door het kabinet zo sterk benadrukte solidariteit. De gedachte dat iedereen tegen vergelijkbare voorwaarden recht heeft op dezelfde zorg lijkt niet langer onschendbaar.  

Gebruik en financiering zorg lopen uit de pas
Het zorggebruik door mensen met alleen basisonderwijs kost gemiddeld circa € 3.000 per jaar. Bij hogeropgeleiden is dit met € 2.000 beduidend lager. Op een mensenleven van 80 jaar loopt het totale verschil dus op tot in totaal maar liefst € 80.000. Kijken we naar de bijdrage aan de financiering van deze zorg, dan is het echter precies andersom. Zo draagt iemand met een hbo/wo opleiding gemiddeld bijna € 4.000 per jaar bij, dubbel zoveel als personen met een VMBO-opleiding.

Aangepaste zorgverzekering
Het CPB voorspelt dat het huidige zorgstelsel, waarbij solidariteit voorop staat, steeds verder onder druk komt te staan. De verhouding tussen het beroep op de zorg en de kostenbijdrage zal volgens hen in de toekomst nog verder uiteen lopen. Het planbureau stelt dat het huidige zorgverzekeringsstelsel te weinig aansluit bij de verschillende wensen van arm en rijk. Een gepeperde conclusie.

Het plan bevat een indirect advies om de basiszorgverzekering zo te wijzigen dat mensen zelf kunnen bepalen wat ze kwijt zijn aan hun zorgverzekering. Uiteraard geldt daarbij dat minder betalen ook gevolgen heeft voor het recht op zorg. Een mogelijke consequentie is dan bijvoorbeeld beperkte keus bij het selecteren van een ziekenhuis of behandeling.

Politieke verdeeldheid
In de politiek heerst verdeeldheid over de proefballon van het CPB. Op de linkervleugel zien de PvdA en SP plannen om de zorgverzekering aan te passen niet zitten. Zorg moet voor iedereen in dezelfde mate beschikbaar zijn, is het motto. Het plan past meer bij de filosofie van  de VVD, dat vooralsnog voorzichtig maar positief reageert.

Eerder al was het verschil in zorggebruik tussen mensen met een uiteenlopend opleidingsniveau het onderwerp van discussie. Toen waren het de zorgverzekeraars zelf die aan hogeropgeleiden een voordelige zorgverzekering aanboden, omdat deze groep de zorgverzekering minder vaak aanspreekt. Politieke partijen waren er destijds ook als de kippen bij om hier vraagtekens bij te zetten.

Waar eindigt solidariteit?
Ook met het CPB-rapport is de solidariteitsvraag niet beantwoord. De vraag is namelijk, waar houdt solidariteit op en begint ongelijkheid? Het is solidair wanneer iedereen hetzelfde recht op zorg heeft, ongeacht achtergrond of inkomen. Echter, wanneer een bepaalde groep een onevenredig deel van de kosten op zich neemt, is daar mogelijk ook de grens van solidariteit bereikt.

Het is aan de politiek om de discussie over het aanbod aan zorg en de verdeling van de kosten verder in goede banen te leiden. Dit zal niet meevallen. Eerder al, bij een omgekeerde discussie waarbij hogere inkomens juist een hogere bijdrage zouden moeten betalen, ontstond er zo'n commotie dat Rutte achteraf zijn excuses aanbood. De CPB-cijfers schijnen nu een nieuw licht op dit onderwerp. Het laatste woord is hier zeker nog niet over gezegd.