Nog meer dan bij deel 1 hebben we het hier over onderwerpen waar door het huidige kabinet al besluiten over zijn genomen. De langstudeerboete is een feit. De pensioenleeftijd gaat in principe binnen de afgesproken termijn omhoog. Maar blijven deze maatregelen bestaan onder een nieuw kabinet?

Studiebeurs of lening?
Kun je in de toekomst je studiebeurs alleen nog lenen in plaats van krijgen? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moeten we één en ander in een breder perspectief plaatsen.

Studeren duur?
Het collegegeld in Nederland is anno 2012 € 1.771 per jaar. Het collegegeld in de Verenigde Staten is € 4.500 tot € 40.000 per jaar. Het collegegeld in elk van de Scandinavische landen is € 0,-. Rond je je studie in een normale periode van maximaal 5 jaar af, dan heb je een schuld van € 8.855 plus de kosten van een extra lening door collegeboeken, huisvesting en levensonderhoud. Doe je één of twee jaar langer over je studie, dan is je schuld nog veel hoger. Als je niet studeert heb je veel minder schuld. Niet studeren = geld uitsparen, zo lijkt het.

Schuld snel afgelost
Het inkomensverschil tussen een laag of middelbaar opgeleid persoon en een hoog opgeleid persoon bedraagt volgens het CBS gemiddeld € 20.000. Zo groot is het verschil natuurlijk nog niet aan de start van de carrière maar het lijkt voor de ex-student zeker niet ondoenlijk om achteraf de lening af te lossen, zelfs inclusief (lage) rente. Dit alles natuurlijk mits de student een baan op het niveau van zijn studie vindt. Anderzijds zorgt een lening voor onzekerheid. Je start je carrière met een schuld, wat je mogelijkheden om een huis te kunnen kopen in de weg kan staan.

Studeren voor de rijken?
Bovendien is het maar de vraag of DUO, de voormalige IB-groep, een enorme lening ter beschikking gaat stellen voor het collegegeld + huisvesting + levensonderhoud. Doet DUO dit niet, dan moet de familie bijschieten en wordt studeren iets voor de rijken, zo lijkt het.

Geef in vraag 12 van de Stemwijzer je mening hierover. 

Gemakkelijker ontslagen en minder WW
Er gaan stemmen op om werknemers gemakkelijker te kunnen ontstaan. Daarnaast is er een maatregel om de periode van de WW-uitkering aanzienlijk te verkorten.

Arbeidsverhoudingen in Nederland
Hoe zit het nu ongeveer? Een werkgever is gemiddeld 'machtiger' dan de werknemer. De werknemer wordt dus beschermd zodat hij zijn maandelijkse inkomen nog even behoudt, ook bij ontslag. Een impasse tussen werkgever en werknemers eindigt, al dan niet door tussenkomst van een rechter, vaak in een financiële compensatie van de werkgever aan de werknemer. Standaard ontvangt een werknemer zijn maandsalaris maal het aantal jaar dat hij in dienst is geweest. Bij aantoonbaar disfunctioneren van de werknemer kan het totaalbedrag verlaagd worden. Bij aantoonbaar oneerlijk handelen van de werkgever wordt het totaalbedrag verhoogd.

Arbeidsverhoudingen in Frankrijk en de V.S.
Hoe zit dit in het buitenland? Twee extremen: in Frankrijk zit je als werknemer gebakken. Bij ontslag door economische motieven moet de werkgever altijd een andere baan voor je vinden. Rechters zijn in ontslagzaken vrijwel altijd op de hand van de werknemer. In de Verenigde Staten is het omgedraaid. Door de contractsvorm kan een werknemer door een simpele reden - incompetentie, nieuwe koers van het bedrijf - worden ontslagen. Wie de biografie van Steve Jobs heeft gelezen, zal dit herkennen. Echter, uit angst voor claims, spreken werkgevers vaak met werknemers een compensatie af en belooft de werknemer op zijn beurt geen rechtszaak te starten. De compensatie: een week salaris per gewerkt jaar.

Voordelen soepeler onslagrecht
Gemakkelijker werknemers kunnen ontslaan lijkt geen onderwerp waarmee je als partij kiezers wint. Deze werknemers zijn namelijk in de meerderheid. Maar hoe moeilijker een werknemer kan worden ontslagen, hoe aarzelender de werkgever zal zijn in zijn aannamebeleid. Ook de opeenstapeling van termijncontracten is het gevolg. Meerdere situaties zijn bekend van werkgevers die na de maximale drie termijncontracten, de werknemer tijdelijk 'vaarwel zeggen' om vervolgens weer drie termijncontracten te kunnen bieden. Want daarna "kunnen ze er niet meer vanaf".

Maakt een werknemer er tot slot écht een rommeltje van, dan staat er in plaats van deze werknemer ongetwijfeld een sollicitant te springen om de functie over te nemen. Maar of de baan vrijkomt, is maar de vraag. Als de werkgever wil aantonen dat de werknemer slecht of helemaal niet functioneert, zal hij een verifieerbaar en dik dossier met bewijzen moeten aanleveren. Grote kans dat de werknemer toch mag / moet blijven.

Korter in de WW
Word je toch ontslagen, dan ontvang je elke maand een WW-uitkering van maximaal 70% van je laatste inkomen, voor elk jaar dat je hebt gewerkt, met een minimum van drie maanden en maximum drie jaar en twee maanden. Hierdoor heb je voldoende tijd om op zoek te gaan naar nieuw werk met tijdelijk behoud van je inkomen. Het gevaar bestaat echter dat, bij een langdurige uitkering, de motivatie wegzakt om actief op zoek te gaan naar een nieuwe functie. Daarom gaan er stemmen op om de WW-periode te verkorten maar deels ter compensatie de hoogte van de uitkering te verhogen.

Bij stelling 11 in de Stemwijzer ben je zelf aan het woord.

Belasting over reiskosten?
In het Kunduz-akkoord is besloten het woon-werkverkeer te belasten. Ofwel: je krijg nu al je reiskosten vergoed. In het vervolg wordt dit gezien als salaris en betaal je hier inkomstenbelasting hierover. Eerder berekende RTL Nieuws dat dit de werknemer gemiddeld € 50,- per maand kost gebaseerd op een reisafstand van 20 kilometer.  De oplossingen: vaker thuiswerken, een baan dichter bij huis zoeken of je werkgever vragen of hij je extra salaris wil betalen. Niet echt een goed alternatief dus.

Veel van de politieke partijen hebben later gezegd deze maatregel uiteindelijk toch niet door te willen voeren. Stelling 6 vraagt je mening hierover.

Meer inkomen, dan minder kinderbijslag!
Iedereen ontvangt in Nederland dezelfde kinderbijslag, ongeacht het inkomen. Mensen met meer inkomen krijgen minder kinderbijslag, suggereert de stelling. Dit klinkt enerzijds redelijk. Echter, als we kijken in bredere zin en er te veel  subsidies verdwijnen voor hogere inkomens, dan kan het gevaar ontstaan dat het geen zin heeft om extra veel of hard te werken voor meer inkomen, omdat je je recht op subsidies verliest. Waar deze grens ligt en in welke mate dit gebeurt, is moeilijk in te schatten.

Wat nu bijvoorbeeld wel een rol speelt, is dat de kinderbijslag inclusief kinderopvangtoeslag te gering is. Ouders blijven liever een extra dag thuis of zeggen zelfs hun gehele baan op. De vraag is of dit het gewenste effect is van het korten op de kinderopvangtoeslag. Dit levert immers ook weer minder inkomstenbelasting op voor de overheid. Waar het keerpunt precies ligt, is ook in dit geval moeilijk in te schatten.

Stelling 8 heeft hier betrekking op .

Met je 67^e met pensioen?
Waar president Hollande in Frankrijk besloot om de pensioenleeftijd voor een deel van de werkenden weer terug te brengen naar 60 jaar in van de eerder door Sarkozy doorgedrukte 62 jaar, hebben we het in Nederland over andere leeftijden. De Kunduzcoalitie heeft besloten de pensioenleeftijd geleidelijk op te laten lopen zodat deze in 2019 66 jaar bedraagt. In de politiek gaan stemmen op deze verder te verhogen tot 67 óf juist terug te brengen naar 65.

Bij pensioen heerst er een groot verschil in denkwijze tussen de jongere en oudere generatie. Zwart-wit gezegd is de jongere angstig dat hij door de vergrijzing - en dus de grote hoeveelheid uitkeringen - later überhaupt geen AOW meer krijgt. De oudere is van mening lang genoeg te hebben gewerkt en wil op een 'normale leeftijd' stoppen.

Duidelijk moge zijn: het huidige systeem is onhoudbaar. De redactie berekende in 2011 al dat doorzetting van het huidige systeem jongeren 40 procent van het salaris gaat kosten. Dat is dus geen oplossing. Maar bij behoud van 70 procent van het gemiddelde inkomen, moet de pensioenleeftijd al in 2035 naar 71 jaar en moeten ook de premies omhoog. Het pensioenprobleem aanpakken en oplossen maakt een politieke partij al snel impopulair maar de huidige werkwijze loopt spaak. En we moeten als Nederland vooral geen tweede Griekenland willen worden. Pensioengeld kun je slechts uitgeven als het er is. Een zeer lastig punt, deze pensioenleeftijd.

In stelling 10 gaat de stemwijzer hierop in.

In de laatste, derde editie van Wegwijs in de Stemwijzer behandelen we de stellingen over wonen en zorg.