Medewerkers in de gehele financiële sector worden volgens de maatregel gedwongen een eed af te leggen waarmee ze "bewust worden van hun speciale positie en verantwoordelijkheid dragen voor hun handelen". Een nieuwe zet van de De Jager om een aantal misstanden in de financiële sector, die onder andere het Tros-programma Radar vanaf 2006 aan het licht bracht, te voorkomen. De maatregel staat niet op zichzelf. Het is een vervolg op vele eerdere maatregelen.

Wat ging er mis en bij wie?
Allereerst is het belangrijk om aan te geven dat veruit het grootste deel van de financiële adviescentra wél goed functioneert en ook in het verleden naar behoren functioneerde. Het voormalige gebrek aan toezicht maakte echter dat een minderheid van de adviseurs de grenzen van het toelaatbare opzocht en overschreed. Dit gold overigens niet alleen voor adviseurs. Ook banken en verzekeraars ontwikkelden producten met ingewikkelde en slecht oncontroleerbare voorwaarden, die niet ten goede kwamen aan de klant en in sommige gevallen zelfs niet aan de adviseur.

Dubbele controle op de financieel adviseur
Wat is er gebeurd sinds het moment dat Radar en in navolging daarop, ook vele andere media aandacht besteedden aan de perikelen bij de financieel adviseurs? In een notendop een overzicht: ten eerste de hang naar transparantie. Adviseurs moeten duidelijk in kaart brengen wat ze verdienen. Ten tweede het einde van de provisie bij 'complexe producten', zoals bijvoorbeeld een verzekering bij een hypotheek of een verzekering voor een lijfrente. Uurtje-factuurtje, een vast adviesbedrag of een maandelijks abonnement geldt vanaf heden. Ten derde de 'adviesverantwoording': een adviseur moet kunnen verantwoorden waarom het advies is gegeven, of dit het beste advies is en of de klant akkoord is met het advies. Ten vierde de opleidingsverplichting voor alle adviseurs: een advies geven zonder een adviesdiploma, mag niet meer.

Ook de klant wordt aan het werk gezet. Die moet tegenwoordig controleren of het advies dat hij ontvangt, akkoord is. Zo ja, dan moet hij dit met een handtekening bevestigen.

Eed overtrokken?
Naast deze omvangrijke maatregelen, zijn er nog meerdere kleinere verplichtingen waaraan een adviseur moet voldoen. De eed is de laatste nieuwe maatregel. Een eed die niet alleen de adviseur zelf moet afleggen, maar álle financieel medewerkers in de financiële sector. Ook medewerkers die telefonisch informatie verschaffen bijvoorbeeld. Adfiz, een brancheorganisatie voor adviseurs, vindt dit te ver gaan. "En als iemand de eed schendt, wat dan?", is de kritiek. Terechte kritiek want een overtreding zonder expliciete controle en zonder represailles heeft niet zoveel zin. Meineed, zoals in de rechtbank wordt gepleegd als de eed wordt geschonden, lijkt te zwaar en sowieso is de vraag: wie toetst er of er daadwerkelijk meineed wordt gepleegd? Verder vraagt Adfiz zich af hoe de "bewustwordings- en verantwoord klantbeleid"-eed er dan uit moet zien.

Belang van de klant al centraal
Dat het klantenbelang centraal staat in de werkwijze van een advieskantoor, is al een feit. De huidige controle op deze kantoren door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB) maakt al dat er geen advies gegeven meer kan en mag worden, zonder dat het kantoor zich hiervoor kan verantwoorden en zonder dat de klant het met dit advies eens is. Dit is aanzienlijk strikter dan bijvoorbeeld het advies dat een medewerker van de belastingtelefoon mag geven. In principe mag iemand er formeel namelijk niet vanuit gaan dat een uitspraak van een medewerker bij de belastingtelefoon zonder meer waar is, zo luidde een eerdere uitspraak van het Gerechtshof Arnhem.

De extra eed is een gevoelskwestie voor de betreffende medewerker die zich volgens minister De Jager 'extra verantwoordelijk' zal gaan voelen. Echter, het gros van de advieskantoren voelde de verantwoordelijkheid al. Voor adviseurs die deze verantwoordelijkheid niet voelden en doelbewust de grenzen overschreden, zal ook deze maatregel geen zin hebben. Pas wanneer er controle plaatsvindt en er een boete kan worden opgelegd, zullen zij zich aanpassen. Medewerkers in de financiële sector een eed laten afleggen, is binnen het huidige voorstel dan ook een ogenschijnlijk zinloos initiatief dat met name tijd en geld zal opslokken. Hooguit zal dit de dienstverlening duurder maken en dat is zeker niet in het belang van de klant.