Onverantwoord hoge leningen, geld uitlenen zonder onderpand, hoge bonussen aan topmanagers en uiteindelijk dermate in de problemen komen dat financiële hulp van de overheid noodzakelijk is. Het ligt uiteraard genuanceerder dan het hierboven staat maar in basis komt het er wel ongeveer op neer. Banken voerden een beleid waardoor hun kapitalistisch imago hoogtij vierde.

Einde aan financieel feest
Ruime leningen waardoor de winsten piekten, werden verstrekt in een tijd dat economie bloeide. De woningprijzen stegen en de Nederlander consumeerde maar door. En toen kwam het keerpunt. De banken hadden verkeerd geïnvesteerd in leningen die oninbaar bleken. De aandelenkoersen zakten ineen en namen de Nederlandse banken mee. Fortis werd opgeslokt door ABN AMRO. ABN AMRO werd ingelijfd door de overheid. ING moest met miljarden staatssteun overeind worden gehouden. Ook SNS moest worden gered. Het financiële feest was ten einde.

Boete doen!
Dat moest anders. Het voorstel kwam van links. De PVV was ook akkoord. En na de val van het kabinet en de komst van de interim-coalitie is iedereen het er nog steeds over eens: de banken moeten betalen voor hun roekeloos handelen. Nadat eerder bedragen van € 300 miljoen tot € 1 miljard genoemd werden, wordt ergens tussen nu en oktober 2012 waarschijnlijk een bedrag van € 600 miljoen besproken. Als de Tweede Kamer akkoord gaat, betalen de banken deze miljoenen extra aan belasting. Terecht, zo lijkt het. Maar is het ook zinvol?

Burger betaalt het gelag?
Nederland zit in een recessie. De overheid moet inkrimpen. Bedrijven houden net het hoofd boven water of gaan kopje onder. De consument koopt al lange tijd niet meer. Het geld dat er is, staat op de spaarrekening. Maar dan de banken: alle Nederlandse banken maakten in 2011 winst. Rabobank: 2,6 miljard, ABN: 689 miljoen, ING: 5,8 miljard en SNS: 262 miljoen. Dat een bedrijf winst maakt, is op zich niet erg. Vrijwel iedere ondernemer streeft naar winst. Maar zulke mooie winsten in een tijd van recessie, hoe kan dat?

Weinig risico, weinig concurrentie
De banken kiezen voor veilig. Geen risicovolle leningen meer aan bedrijven, maar ook geen hypotheken meer voor zelfstandig ondernemers. En geen hoge hypoheeklening voor mensen met een tijdelijk arbeidscontract. Daarnaast wat hogere tarieven. Van de historisch lage rente waartegen banken geld kunnen lenen, wordt het voordeel niet of nauwelijks doorberekend aan de klant. De extra marge is voor de bank. De spaarrente die de bank zelf verschaft, is laag. De bank heeft geen reden om een hogere rente te verschaffen. De spaarder komt toch wel.

Met maar drie grote banken - ING, Rabo en ABN - én een kleine bank, SNS - is er bijna geen concurrentie. Officieel hebben de banken geen prijsafspraken gemaakt, concludeerde de Nederlandse Mededingingsautoriteit eerder. Maar toch steekt geen van de banken de nek uit. Geen prijzenoorlog zoals bij de supermarkten. En dat hoeft ook niet, zo lijkt het. Ze kunnen immers allen tevreden zijn met de behaalde winst.

Rente daalt niet mee
Een bankbelasting invoeren kan betekenen dat de banken gaan interen op hun eigen winst. Of wellicht op de bonussen van de bestuurders. Dat is de gedachte van het kabinet. Waarschijnlijker is echter dat de banken hun extra belasting in rekening brengen bij de klant. "Een bankenbelasting kan de ruimte voor kredietverlening en hypotheekverstrekking beperken", zegt Boele Staal, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van banken. Banken nemen dus nog minder risico. En de klant die wél een hypotheek kan bemachtigen, zal daarvoor een hoger bedrag aan rente moeten neertellen.

Het kabinet straft de banken niet of veel te weinig door het louter opleggen van een belasting. Hooguit vormt dit een ongemak dat opgelost moet worden. Mogelijkheden voor de Nederlander die een hypotheek wil bemachtigen zijn er gelukkig nog wel. Maar die moeten worden gezocht bij  kleinere of buitenlandse hypotheekverstrekkers en niet bij de Nederlandse grootbanken.