Toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) verplicht pensioenfondsen een dekkingsgraad aan de houden van 105. Bij een dergelijke dekkingsgraad heeft een fonds vijf procent meer verwachte inkomsten dan uitgaven. Voor iedere 100 euro aan uitgaven in de toekomst, moet er dus 105 de kas instromen.

Dekkingsgraad ondermaats
De dekkingsgraad van de grootste pensioenfondsen liggen ver onder de gestelde norm. Bij het ABP staat de teller op slechts 90 procent. In plaats van 5 procent meer, komt er 10 procent te weinig binnen. Zorg en Welzijn moet het stellen met 91 procent. Het Pensioenfonds van de Metalektro (PME) is er met 86 procent nog slechter aan toe. In het afgelopen kwartaal zagen de fondsen hun financiële positie in een rap tempo verslechteren. Nu is dit nog geen probleem omdat er genoeg geld is voor huidige pensioenverplichtingen. Op lange termijn ontstaan de problemen.

Lage rente een probleem
Het moeilijke voor een pensioenfonds is dat ingeschat moet worden welke inkomsten zij hebben op lange termijn. Allereerst zijn er de uitgaven: de eigen kosten van het fonds plus de toekomstige pensioenuitkeringen. Anderzijds zijn er de inkomsten: de pensioenpremies en het rendement op de premies die zijn belegd in onder andere aandelen en obligaties.

Op  basis van de marktrente schatten pensioenfondsen de rendementen in die ze in de toekomst behalen. Bij een hogere marktrente kunnen de fondsen rekenen op meer inkomsten, wat positief is voor de dekkingsgraad. De rente is door de crisis echter gedaald naar een niveau dat de fondsen niet voorzien hebben.

Gedaalde aandelenkoersen  
Naast de lage rente, zijn ook de gedaalde aandelenkoersen negatief. Als ze al niet met verlies verkocht zijn, staan de aandelen tegen een lagere waarde op de balans van de pensioenfondsen. De toekomstige inkomsten lopen hierdoor terug. Stel dat een aandeel bijvoorbeeld een waarde heeft van 100 euro en een fonds begroot een rendement van vijf procent per jaar. De inkomsten op jaarbasis bedragen dan € 5,00 per aandeel per jaar. Wanneer de waarde van het aandeel daalt naar € 60, loopt ook de 5 procent aan voorziene inkomsten terug naar € 3,00 per jaar.

Obligaties ook al geen goed alternatief
Normaal gesproken zijn obligaties een goed alternatief wanneer de aandelenmarkt het af laat weten. Deze leningen aan bedrijven of overheden leveren een rentepercentage op tegen een lager risico dan bij aandelenbeleggingen. Althans, dat was voor de crisis een vaststaand feit. Ook daar konden pensioenfondsen niet gerust op zijn de laatste tijd. Investeringen in onder meer de Spaanse, Italiaanse en zeker de Griekse overheid bleken ineens risicovol. Pensioenfondsen zijn genoodzaakt om, al dan niet met verlies, investeringen in die regio's af te stoten. Ofwel: geïnvesteerd geld dat nooit meer terugkomt.

De gepensioneerde betaalt
Wanneer de situatie niet verbetert, kunnen pensioenfondsen hun financiën op orde brengen door te bezuinigen op de pensioenuitkering. Een middel is het niet indexeren van de pensioenen. Dit klinkt gelukkig lekker abstract maar betekent in werkelijkheid dat de er geen jaarlijkse verhoging van de pensioen ter hoogte van de inflatie plaatsvindt. Alsof u een paar jaar geen recht heeft op loonsverhoging. Er is echter een kans dat zelfs dit onvoldoende is voor de fondsen. In dat geval is het gewoonweg minder geld uitkeren aan pensioen een serieus alternatief. Tot op heden was dit slechts een theoretische mogelijkheid. Na de uitspraak van de ABP-voorzitter staat nu de deur open voor deze maatregel.

Gepensioneerde kind van rekening
De pensioenfondsen weten precies wat het probleem is, namelijk de lage rentestanden en de gedaalde aandelenkoersen. De oplossing ligt moeilijker. Toezichthouders als DNB geven de fondsen nu nog enige speling. Wanneer de financiële markt niet snel herstelt, zullen de fondsen tot rigoureuze maatregelen worden gedwongen. Kind van de rekening is uiteindelijk de huidige en toekomstige gepensioneerde zelf.

Een periode van economische recessie stijgen de spaartegoeden naar recordhoogte. Dit betreft veelal de spaargelden voor algemene aankopen. Echter, de overheid heft nog altijd een 30% rendementsheffing over een fictief 4% rendement. Wie boven de belastingvrije spaarsom uitkomt, zou kunnen overwegen een deel van het spaargeld te benutten voor extra pensioen. Meer informatie hierover is aan te vragen via onderstaande informatiekaart.