Pensioenfondsen moeten over minimaal 105 procent van hun (toekomstige) betaalverplichtingen kunnen beschikken. "Dekkingsgraad" heet dit percentage. Komt de dekkingsgraad onder de 105-procentgrens, dan moeten ze op een holletje naar De Nederlandsche Bank (DNB) om een herstelplan te laten zien waarmee ze er weer bovenop denken te komen. Vroeger was deze dekkingsgraad een stabiele methode om de gezondheid van een fonds te kunnen beoordelen. Sinds de pensioenwet van 2007 is het een vederlicht lijntje geworden dat bij de minste economische mee- of tegenwind hulpeloos op en neer beweegt. De rente op Nederlandse staatsleningen is laag, de beurskoersen dalen. Kortom, de pensioenfondsen kunnen geen kant op en worden gedwongen ad-hoc-beslissingen te nemen.

Hoe zat het ook al weer?
Voor 2007 mochten pensioenfondsen uitgaan van een gemiddeld rendement van ongeveer vier procent op toekomstige beleggingen. De overheid vond dat te gevaarlijk en verordonneerde dat de rekenrente gelijk moest zijn aan de rente op Nederlandse 10-jaars staatsleningen. Omdat Nederland tot de veiligste obligatielanden behoort, daalt deze rente als  naarmate het aantal 'onzekere landen' toeneemt (Griekenland, Portugal, Ierland, Italië, Spanje). Nederland is veilig en dus lenen andere landen, graag geld uit aan Nederland. De verwachte rendementen van de fondsen worden daarom naar beneden bijgesteld, bovenop de al sterk dalende koeren van aandelen. Een dramatische situatie voor de dekkingsgraad, die ervoor zorgt dat al vele fondsen zich bij DNB hebben moeten melden.

Verplicht goud verkopen dure opdracht
Er moet dus een herstelplan komen. Opnieuw. Maar erg veel smaken om uit te kiezen, zijn er niet. Verliesgevende aandelen er uit, veilige maar weinig lucratieve obligaties erin. Of in uiterste gevallen zelfs afstempelen: het korten op (toekomstige) pensioenuitkeringen. En daar houdt het zo'n beetje wel mee op. Hoewel kalm blijven en wachten op minder turbulentie wellicht de beste mogelijkheid is, verwacht de centrale bank dat de fondsen actie ondernemen. Zodra beurskoersen van bedrijven weer gewaardeerd worden op basis hun prestaties in plaats van op invloeden van buitenaf, hebben de fondsen de boot gemist.

Goed, er is nog de veilige haven goud. De goudprijs zet record op record neer. Maar ook daar legt DNB beperkingen op. Zo is er het voorbeeld van het pensioenfonds van de glasfabrieken (SPVG). Zij had in februari 13 procent van haar vermogen belegd in goud. Veel te veel, naar mening van de centrale bank, en zij droeg het fonds op de goudhoeveelheid in de portefeuille af te bouwen. Sinds februari steeg de goudprijs met ruim 18 procent. Aandelen verloren in dezelfde periode 14 procent. Veiligheid door risicospreiding kan duur betaald worden.

Als de beurzen opveren en de huidige crisis alleen nog zichtbaar is als een knik in de jaargrafieken, zal iedereen de huidige commotie vergeten zijn. Behalve de pensioenfondsen. Zolang de fondsen bij elke crisis hun verlies moeten nemen en niet in staat worden gesteld kansen te pakken, zal het moment van afstempelen met elke zuchtje tegenwind dichterbij komen. Het wordt tijd dat de pensioenwet van 2007 wordt herzien en pensioenfondsen de kans krijgen om hun beleid te bepalen op de lange termijn in plaats van de waan van de dag.