Vergeleken met het topjaar 2005 is door renteverhogingen de gemiddelde netto rentelast van een woning al gestegen van € 477,- naar € 641,- per maand. Dit ondanks de dalende woningprijzen van de afgelopen twee jaar. Deze netto rentelasten gelden slechts als een aflossingsvrije hypotheek van toepassing is. Een dergelijke hypotheek mag op initiatief van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) in de meeste gevallen niet meer gesloten worden. De top van een hypotheek - de bovenste twaalf procent - moet binnen zeven jaar worden afgelost als het aan de AFM ligt. Als het aan de banken ligt, moet voortaan minimaal de helft van de hypotheek in dertig jaar worden afgelost. Voor een gemiddelde woning stijgt hiermee de maandlast met € 200,- tot 325,- per maand, afhankelijk van het aflossingssysteem.

Rentestijging tot 2013
Terwijl de woningmarkt al een poos op z'n gat ligt, worden ook de hypotheeklasten dus steeds hoger. De overheid zou iets aan de lasten kunnen doen door de overdrachtsbelasting te verlagen of een deel van de overdrachtsbelasting te besteden aan lagere aanvangslasten voor starters. Veel neiging tot initiatief op dit terrein valt bij deze overheid, die zelf geld tekort komt, niet te bespeuren. De sterk toenemende vraag naar lang geld in de wereld zal er echter voor zorgen dat hypotheekrentetarieven verder zullen stijgen. Grote ongelukken in de wereld daargelaten lijkt het erop dat die rentestijging wellicht zal doorlopen tot in het jaar 2013.

Renteopslag banken
Een fors deel van de rentestijging wordt veroorzaakt door het winstbeleid van banken. De hypotheekrentetarieven van Nederlandse banken liggen veel hoger dan die van de banken in de ons omringende landen. De Nederlandse banken verschuilen zich voor wat betreft het bepalen van hun tarieven maar al te graag achter de opgeheven vinger van De Nederlandsche Bank (DNB) inzake de overwaardering van de Nederlandse woningmarkt. Het Internationle Monetaire Fonds (IMF) wijst Nederland er regelmatig op dat de Nederlandse hypotheekmogelijkheden in relatie tot die van het buitenland extreem hoog zijn. Als gevolg daarvan zouden de prijzen van Nederlandse woningen uit de pas zijn gaan lopen.

DNB heeft deze mening overgenomen en heeft de banken erop gewezen een gematigder hypotheekbeleid te voeren. Omdat woningen overgewaardeerd zouden zijn, lopen banken meer risico met hun hypotheken, indien een klant plotseling niet meer aan zijn verplichtingen zou kunnen voldoen. Volgens berekeningen van het Wegwijs Kenniscentrum liggen de prijzen van Nederlandse woningen momenteel historisch gezien nog zo'n zes tot acht procent te hoog. Als de waarde van de betreffende woning bij executie veel lager zou zijn dan de hypotheeksom heeft de bank een probleem. Om zich tegen deze in verhouding tot het buitenland grotere risico's in te dekken, menen banken dat zij een hogere renteopslag nodig hebben dan banken in het buitenland. Als gevolg daarvan is de gemiddelde renteopslag van Nederlandse banken sinds de start van de kredietcrisis gestegen van 0,6 procent naar 1,9 procent.  Hierdoor zijn de gemiddelde woonlasten met circa € 155,- per maand gestegen.

Concurrentie
De hypotheektarieven in Duitsland liggen bijna een vol procent lager dan in Nederland. Ook in België liggen de tarieven lager. Als gevolg van de hoge Nederlandse tarieven infiltreren daarom steeds meer buitenlandse banken in Nederland met net iets lagere tarieven. De Antwerpse bank Argenta is na enkele jaren van stilte nu weer teruggekomen in de Nederlandse markt met tarieven die gemiddeld 0,3 procent onder die van de Nederlandse collega's liggen. Het aantal actieve buitenlandse concurrenten op de Nederlandse markt is echter nog te beperkt om enige invloed te hebben op het gedrag van de Nederlandse banken.

Ook de afgelopen week verhoogden weer een groot aantal banken hun rentetarieven. Onder meer Rabobank, Reaal, Florius, ASR, ABN Amro, National Academic, BNP, Allianz, Delta Lloyd, ING en SNS Bank gingen de afgelopen week zowel met de korte als de langere rentevaste termijnen fors in rente omhoog. Tegelijk is de kapitaalmarktrente, waar deze tarieven grotendeels op gebaseerd zijn, de afgelopen dagen nog verder gestegen. Er is dus nog geen licht aan het eind van de tunnel.

Via de Wegwijs website kunnen de laagste tarieven van Nederland korte tijd worden vastgeklikt om stijgingen nog net voor te zijn.