Erfpacht is onder te verdelen in twee soorten: gemeentelijk erfpacht en particulier erfpacht. Bij gemeentelijk erfpacht is de grond in het bezit van de gemeente. Ooit ingesteld om de samenleving te laten meeprofiteren van de stijgende grondprijzen. De gemeente rekent de pachter een forse vergoeding (canon) voor het gebruik van de grond. Bij particulier erfpacht is de grond eigendom van een persoon of bedrijf. De canon van deze grondbezitters zijn meestal nog hoger dan de gemeente.

Amsterdam
Juist bij deze laatste vorm doen zich sinds 1 januari problemen voor. Banken willen niet meer meewerken aan een hypotheek als het onderpand op grond van een derde partij staat. Voor potentiële kopers betekent dit soms dat hun droomhuis aan hun neus voorbij gaat. Voor de verkopende partij is de situatie nog vervelender, hun huis is op slag onverkoopbaar geworden. In Amsterdam, de stad waar erfpacht het meest voorkomt, zijn de problemen het grootst.

Volgens woordvoerder van de Makelaarsvereniging Amsterdam (MVA) J. Groen zijn er nog geen moeilijkheden bij de grondeigenaren die dezelfde pachtvoorwaarden gebruiken als de gemeente. Het zijn volgens hem de bedrijven die hun eigen voorwaarden opstellen, waar banken financieringen voor weigeren. Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) is de identiteit van de grondbezitters vaak onduidelijk of gaat het om partijen waar zij niet meer geassocieerd willen worden.

Grondvermogen
Theo Hendriks is directeur van Grondvermogen. Een bedrijf dat grond bezit in Amsterdam dat verpacht is aan particulieren. Hendriks is niet te spreken over de NVB.  "Als dit gecoördineerd beleid van de banken is, dan creëren ze een enorm probleem." Hendriks vindt dat banken hun zorgplicht niet nakomen aan de huidige bewoners. Een aantal jaren geleden hebben die immers wel gewoon een hypotheek gekregen. Zij worden nu door diezelfde banken gedupeerd.

Hendriks bestrijdt overigens dat er helemaal geen hypotheken meer worden afgegeven voor woningen waar particulier erfpacht op rust. "Als een potentiële koper de financiering niet rond krijgt, dan brengen wij diegene in contact met een tussenpersoon die dat mogelijk wel lukt", zegt Hendriks.

De huidige weigering van de financiële instellingen komt volgens hem voort uit het feit dat banken hun risico's moeten beperken.  Hendriks: "Sommige banken financieren geen recreatiewoningen meer, anderen stoppen met erfpacht." Hij voorspelt dat wanneer het weer voor de wind gaat met de economie, de hypotheken voor de bewuste huizen en appartementen ook weer gewoon rondkomen. De bewering van de NVB dat zijn branche zou bestaan uit schimmige grondeigenaren wijst hij resoluut van de hand.

Hogere kosten
Hendriks beaamt overigens wel dat de canon bij Grondvermogen vaak een stuk hoger is dan de gemeentelijke canon. "Dat komt omdat wij een marktconforme prijs voor de grond moeten betalen. Dat zie je inderdaad terug in de prijs. Maar de aanschafwaarde van de woning zelf is ook een stuk goedkoper. Een lage aanschafprijs betekent dan in sommige gevallen dat een woning net wél in aanmerking komt voor koopsubsidie, of net binnen de limiet voor de Nationale Hypotheek Garantie valt. Erfpacht hoeft niet altijd slecht te zijn."

Grondvermogen is inmiddels in gesprek met een aantal banken om de situatie weer vlot te trekken. Tot die tijd blijft het voor huiseigenaren met een particuliere verpachter niet eenvoudig om hun woningen te verkopen.