Een van de belangrijkste taken van de ECB is het in de hand houden van de inflatie. Een hoge basisrente werkt prijsstijgingen tegen. Door de kredietcrisis is het 'inflatiespook' echter wat naar de achtergrond verdreven. In februari was de gemiddelde inflatie in de Europese landen slechts 1,2 procent, terwijl de prijzen in augustus 2008 nog met 3,8 stegen. Het stimuleren van de krakende economie in diverse Europese landen is momenteel dan ook prioriteit nummer één.

Na 11 september 2001 daling basisrente
In dit overzicht zijn de historische rentewijzigingen van de ECB te zien. Daarbij valt op dat de basisrente, ook wel herfinancieringsrente genoemd, in de periode na 2001 meerdere malen is verlaagd. Dit werd met name veroorzaakt door de sterk dalende koersen van internetaandelen en de onrust die de aanslagen op 11 september teweeg brachten. In 2003 begon de basisrente aan een stijging die pas eindigde toen in 2008 de gevolgen van de kredietcrisis zich op volle kracht manifesteerden. Sinds die tijd is de basisrente gedaald van 4,25 procent naar de huidige 1,5 procent.

Geld bijna gratis in V.S.
In vergelijking met de situatie in Amerika heeft de ECB met de basisrente nog een goed wapen in handen om de economie te stimuleren. In Amerika houdt de Centrale Bank, de FED, toezicht op de in Amerika geldende basisrente. De FED zag zich in december genoodzaakt om de basisrente te verlagen tot slechts 0,25 procent. Deze rente bedroeg nog niet zo lang geleden 5,75 procent. Aangezien een verdere verlaging zou betekenen dat commerciële Amerikaanse banken gratis geld kunnen lenen, is het stimuleren van de economie door verdere renteverlagingen niet meer mogelijk. Verhogen kan momenteel ook niet omdat de economie dan nog verder krimpt. Zo verhoogde de FED na de crisis van begin dertiger jaren in 1936 de basisrente, waarna de licht herstellende economie direct weer terugliep.

Spaarrente verder omlaag
Het verlagen van de basisrente heeft ook gevolgen voor de particuliere portemonnee. Bijvoorbeeld voor de rente op spaarrekeningen. Bij een daling kunnen commerciële banken voordeliger geld lenen bij de ECB. Normaal gesproken daalt de rente op spaarrekeningen mee. Immers, waarom zou een bank veel rente op een lening verstrekken wanneer het elders voor minder kan. In het afgelopen jaar is echter gebleken dat banken ondanks de dalende basisrente moeite hebben om voldoende geld aan te trekken. Wanneer hier verandering in komt, bijvoorbeeld doordat banken onderling meer vertrouwen in elkaar krijgen, is het niet ondenkbaar dat de toch al dalende spaarrentes verder omlaag gaan. 

Ook de variabele hypotheekrente en de rente op kortlopende leningen kan dalen door de verlaagde basisrente. De commerciële banken dienen de verlaagde basisrente in dat geval wel door te  geven aan hun klanten. De voorzitter van de ECB, Jean Claude Trichet, heeft al eerder geklaagd dat de banken de lage basisrente te veel gebruiken om hun eigen winstmarge te vergroten.